Kartal Kaçıncı Dereceden Tüketici?
Bir gün ofiste çalışırken aklıma geldi. Herkes işine odaklanmış, bilgisayarlarının başında. Ama birden kafamda bir soru belirdi: Kartal kaçıncı dereceden tüketici? Belki biraz tuhaf gelebilir, ama ekonomi okumuş biri olarak sürekli çevremdeki dünyayı sayılarla, grafiklerle, analizlerle okumaya alıştım. Ve o an düşündüm ki, belki bu soruya verebileceğim bir cevap, hem ekonomiyle hem de günlük yaşamla ilgili önemli bir şey anlatabilir.
Peki, Kartal gerçekten kaçıncı dereceden bir tüketici? Bu yazıda, Kartal’ın ekosistemdeki yerini araştırırken, bazı ekonomik teorilere ve günlük hayattan izlenimlere de yer vereceğiz.
Kartal’ın Ekosistemdeki Yeri
İlk başta, bu sorunun cevabını bulmak için biraz doğa bilimlerine yönelmeli ve kartalların beslenme alışkanlıklarına bakmalıyız. Kartallar, aslında üst düzey avcılardır. Yani ekosistemdeki en üst düzeyde yer alan tüketicilerdir. Bu durumu biyolojide “birincil tüketici” veya “üçüncü dereceden tüketici” olarak tanımlayabiliriz.
Ama bu yazıda, aslında daha derin bir soru soruyoruz: Kartal kaçıncı dereceden tüketici peki, şehirdeki yaşamı göz önünde bulundurursak?
Şehirde Kartal’a Benzer Tüketiciler
Benim yaşadığım yer, Ankara. Her gün bu şehrin karmaşasında insanların tüketim alışkanlıklarını gözlemliyorum. Esnafın sattığı yiyecekten, ünlü markaların raflardaki son model telefonlarına kadar her şey, tüketim zincirinin bir parçası. Ama bu şehirde kimler “kartal” gibi, yani doğrudan en yüksek tüketici seviyesinde yer alıyor?
25 Yaşında Bir Genç ve Ekonominin Dönüşen Dinamikleri
Yıllardır ekonomi okuyorum ve dünyayı bir ekonomist gibi algılamaya çalışıyorum. Tüketici davranışları üzerine yaptığım araştırmalar, küçük yaşlardan itibaren çevremdeki insanları anlamama yardımcı oldu. Mesela, kuzenim İsmail, her zaman son model telefonlara takıntılıdır. Eğer bir yeni model çıkarsa, eski telefonunu değiştirmeye, en üst düzey teknolojiyi almak için para biriktirmeye başlar. Bunu, hemen hemen her üründe gözlemleyebilirim: her şeyin en yenisi, en pahalısı, en lüksü.
İsmail gibi insanlar, aslında ekonomideki “birincil” ya da “üçüncü dereceden tüketiciler” kategorisine girebilirler. Onlar, yalnızca kendi ihtiyaçlarını karşılamazlar, aynı zamanda toplumsal statülerini de bu tüketimle gösterirler. Çoğu zaman bu tür tüketicilerin satın alacağı şeyler, sıradan insanların bir adım ötesindedir.
Kartal Kaçıncı Dereceden Tüketici Oluyor?
Kartal’ın, ekosistemindeki üstün avcı olması gibi, bizim toplumumuzda da tüketim yapan en üst seviyedeki bireyler var. Öyle ki, bu bireyler, toplumsal yapıyı şekillendiren tüketim alışkanlıklarını oluştururlar. Lüks tüketim, markaların stratejileri ve hatta zaman zaman siyasetteki tüketimle ilgili söylemler bile, bu tür “kartalların” etkisiyle şekillenir.
Birinci dereceden tüketiciler, daha çok temel ihtiyaçlarını karşılamak için alım yaparken; üst düzey tüketiciler, “marka takıntısı” gibi daha psikolojik ve toplumsal bir güdü ile hareket ederler. Kartallar gibi bu tüketiciler, sadece kişisel tatmin için değil, çevreye de mesaj verirler. Bu nedenle, birinci dereceden tüketiciler ile üçüncü dereceden tüketiciler arasındaki fark, tamamen tüketimin ardındaki motivasyona dayalıdır.
Sadece Para mı? Kartal Olmak
Tabii ki sadece para tüketimi değil, “kartallık” durumu. Bunun yanında bir de toplumdaki eğilimler var. Örneğin, birkaç yıl önce sanal gerçeklik gözlükleri büyük bir yenilikti ve herkes onları almak istiyordu. Ancak bu trendin ardında, bir şekilde “ilk deneyimi yaşayan” olmak, toplumsal anlamda bir statü kazanma arzusu vardı.
Tüketim kararlarını verirken, bu davranışlar aslında ekonomi literatüründe “sosyal sınıf” ve “göstergeler”le de ilişkili. Yani, Kartal’ın ekosistemindeki yerini belirlemek gibi, bizim de tüketici olarak kaçıncı dereceden olduğumuzu anlamamız, biraz sosyal, biraz ekonomik ve biraz da bireysel faktörlerin karışımıdır.
Sonuç Olarak
Günümüz toplumunda, kartallar aslında daha çok “görünür tüketiciler”dir. Yani sadece parası olanlar değil, aynı zamanda toplumsal normları belirleyen ve tüketim alışkanlıkları ile çevrelerini etkileyen bireyler. Onlar, bir anlamda toplumsal tüketim alışkanlıklarının yönlendiricileridir. Bu kişiler, bazen ekonomik kararlarını doğrudan mantıklı bir şekilde yapmazlar, ancak toplumsal açıdan sağladıkları etkiler çok daha derindir.
Kartal, bu açıdan bakıldığında, hem doğada hem de şehir hayatında birer üst düzey tüketici olarak varlıklarını sürdürürler. Hem besin zincirinin en üst seviyesindeki hayvanlar hem de günümüz toplumunun en etkili, en gösterişli tüketicileri olarak yaşamlarını sürdürürler.